طرحواره‌ها الگوهای فکری و عاطفی هستند که بر رفتار و احساسات افراد تأثیر می‌گذارند. در روانشناسی، به ویژه در نظریه طرحواره درمانی یانگ، انواع مختلفی از طرحواره‌ها شناسایی شده‌اند. این طرحواره‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: طرحواره‌های ناسازگار و طرحواره‌های سازگار. در ادامه به معرفی انواع مختلف طرحواره‌ها می‌پردازیم.
1. طرحواره‌های ناسازگار اولیه
این طرحواره‌ها معمولاً از تجربیات منفی در دوران کودکی نشأت می‌گیرند و می‌توانند به مشکلات عاطفی و رفتاری در بزرگسالی منجر شوند. برخی از این طرحواره‌ها عبارتند از:
- طرحواره رهاشدگی: احساس ترس از ترک شدن یا تنها ماندن.
- طرحواره بی‌اعتمادی / سوءاستفاده: احساس ناامنی و ترس از آسیب دیدن توسط دیگران.
- طرحواره محرومیت هیجانی: احساس عدم توانایی دیگران در برآورده کردن نیازهای عاطفی فرد.
- طرحواره نقص و شرم: احساس ناتوانی و شرم نسبت به خود.
- طرحواره انزوای اجتماعی: احساس تنهایی و عدم تعلق به گروه‌های اجتماعی.
- طرحواره کمال‌گرایی: نیاز به برتری و عدم پذیرش نقص.
- طرحواره تنبیه: باور به اینکه باید به خاطر اشتباهات خود تنبیه شد.
2. طرحواره‌های سازگار
این طرحواره‌ها الگوهای مثبت و سالمی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا با چالش‌ها بهتر کنار بیایند و روابط سالم‌تری برقرار کنند. برخی از این طرحواره‌ها شامل:
- طرحواره خودکفایی: احساس توانایی در مدیریت زندگی و مشکلات.
- طرحواره تعلق: احساس ارتباط مثبت با دیگران و وجود حمایت اجتماعی.
3. طرحواره‌های خاص
در کنار دسته‌بندی‌های کلی، برخی طرحواره‌ها نیز وجود دارند که به ویژگی‌های خاص شخصیت اشاره دارند:
- طرحواره بازداری هیجانی: عدم توانایی در ابراز احساسات و هیجانات.
- طرحواره معیارهای سخت‌گیرانه: انتظار بالا از خود و دیگران که منجر به فشار روانی می‌شود.
- طرحواره منفی‌گرایی: تمرکز بر جنبه‌های منفی زندگی و عدم لذت از آن.
