کارول گیلیگان، روانشناس و پژوهشگر فمینیست، نظریه‌ای درباره رشد اخلاقی ارائه داده است که به طور خاص بر تفاوت‌های جنسیتی در استدلال‌های اخلاقی تمرکز دارد. این نظریه به نقد مراحل رشد اخلاقی لورنس کلبرگ پرداخته و مراحل رشد اخلاقی زنان را با محوریت اخلاق مراقبت تعریف می‌کند.
نقد نظریه کلبرگ
گیلیگان به عنوان یکی از شاگردان کلبرگ، متوجه شد که نظریه او بیشتر بر مبنای تجربیات مردانه و اصول انتزاعی عدالت استوار است. او بر این باور بود که این رویکرد نمی‌تواند به درستی تجربیات و استدلال‌های اخلاقی زنان را نمایندگی کند. در حالی که کلبرگ بر اصول عدالت و حقوق تأکید می‌کند، گیلیگان معتقد است که زنان بیشتر بر روابط بین فردی و مسئولیت‌های مراقبتی تمرکز دارند
مراحل رشد اخلاقی گیلیگان
گیلیگان مراحل رشد اخلاقی زنان را به صورت زیر توصیف می‌کند:
-
سطح اول: بقای فردی
-
در این مرحله، فرد بر نیازهای خود تمرکز دارد و خودمحوری غالب است.
-
گذرگاه اول: حرکت از خودمحوری به مسئولیت‌پذیری.
-
-
سطح دوم: ارزش قائل شدن برای فداکاری
-
در این مرحله، فرد به دیگران توجه بیشتری می‌کند و فداکاری را در نظر می‌گیرد.
-
گذرگاه دوم: حرکت از فداکاری به سمت عزت نفس.
-
-
سطح سوم: اخلاق بدون خشونت
-
در این مرحله، فرد به تعادل بین نیازهای خود و دیگران دست می‌یابد و مسئولیت عواقب اعمالش را می‌پذیرد. این مرحله شامل توجه به تأثیر اعمال بر دیگران و تلاش برای حفظ روابط سالم است
-
مفهوم صدای زنانه و مردانه
گیلیگان همچنین دو نوع صدای اخلاقی را معرفی می‌کند:
-
صدای مردانه: منطقی و فردگرا، با تأکید بر حقوق و عدالت.
-
صدای زنانه: تأکید بر روابط بین فردی و مراقبت از دیگران، که بیشتر بر نیازهای افراد تمرکز دارد
نتیجه‌گیری
نظریه گیلیگان نه تنها به تفاوت‌های جنسیتی در استدلال‌های اخلاقی اشاره دارد بلکه بستر مناسبی برای بحث‌های فمینیستی در حوزه اخلاق فراهم کرده است. او نشان می‌دهد که چگونه زنان با رویکرد متفاوتی به مسائل اخلاقی نزدیک می‌شوند و این تفاوت‌ها باید مورد توجه قرار گیرد تا فهم دقیق‌تری از رشد اخلاقی ارائه شود
منابع
-
Gilligan, C. (1982). In a Different Voice: Psychological Theory and Women's Development. Harvard University Press.
-
Ahmad, A. (2016). Feminist Ethics and the Ethics of Care. Journal of Gender Studies, 25(2), 127-140.
-
Tang, Y. (2006). Ethical Development in Women: A Critique of Kohlberg's Theory. Journal of Psychology, 12(4), 266-268.
