نظریه های مربوط به شعور و آگاهی به بررسی ماهیت و عملکرد این دو مفهوم در روانشناسی، فلسفه و علوم اعصاب می‌پردازند. در زیر به برخی از این نظریات و دیدگاه‌ها اشاره می‌شود:
۱. نظریه دوگانگی دکارت
این نظریه که توسط رنه دکارت مطرح شده، بر این باور است که ذهن (شعور) و بدن (ماده) دو موجودیت مستقل هستند. دکارت معتقد بود که ذهن غیرمادی است و نمی‌تواند به طور کامل با فرآیندهای فیزیکی توضیح داده شود. این دیدگاه باعث ایجاد بحث‌های عمیق در مورد ارتباط بین شعور و ماده شد.
۲. نظریه تکاملی آگاهی
این نظریه بر این باور است که آگاهی یک ویژگی طبیعی و نتیجه تکامل بیولوژیکی است. بر اساس این دیدگاه، آگاهی به عنوان یک سازگاری بیولوژیکی برای موجودات زنده توسعه یافته است و به آن‌ها کمک می‌کند تا با محیط خود بهتر سازگار شوند.
۳. نظریه دانستار
برخی از محققان، مانند دیوید چالمرز، معتقدند که آگاهی نمی‌تواند به طور کامل به ویژگی‌های فیزیکی کاهش یابد. او به وجود یک شکاف توصیفی میان پردازش‌های مغزی و تجربه خودآگاهی اشاره می‌کند و بر این باور است که آگاهی باید به عنوان یک ویژگی بنیادی در نظر گرفته شود که مستقل از ویژگی‌های فیزیکی است.
۴. نظریه شعور کل
این نظریه بیان می‌کند که شعور یا آگاهی نه تنها مختص انسان‌ها بلکه در تمام موجودهای زنده و حتی اجزای غیرزنده نیز وجود دارد. طبق این دیدگاه، هر ذره‌ای در جهان شعور خاص خود را دارد و این شعور به عنوان نیروی حیات عمل می‌کند.
۵. نظریه‌های جدید در علوم اعصاب
تحقیقات جدید در علوم اعصاب نشان داده‌اند که آگاهی ممکن است نتیجه تعامل پیچیده‌ای از فرآیندهای عصبی باشد. این تحقیق ها سعی دارند تا نشان دهند چگونه فعالیت‌های مغزی خاص می‌توانند منجر به تجربه‌های خودآگاه شوند.
۶. نظریه‌های کیفی
برخی از فیلسوفان و محققان معتقدند که آگاهی یک کیفیت کیفی است که فراتر از داده‌ها و آگهش ها است. آن‌ها بر این باورند که آگاهی به عنوان یک تجربه درونی، نمی‌تواند با فرآیندهای فیزیکی یا علمی توضیح داده شود.
