مقایسه رشد اخلاقی کلبرگ و پیاژه

نظریه رشد اخلاقی کلبرگ و نظریه پیاژه هر دو به بررسی چگونگی شکل‌گیری و توسعه اصول اخلاقی در افراد می‌پردازند، اما از جنبه‌های مختلفی این موضوع را تحلیل می‌کنند.

نظریه رشد اخلاقی کلبرگ

نظریه لورنس کلبرگ بر اساس کارهای ژان پیاژه توسعه یافته و به بررسی مراحل رشد اخلاقی می‌پردازد. کلبرگ معتقد است که رشد اخلاقی در سه سطح کلی و هر سطح شامل دو مرحله است که در مجموع شش مرحله را تشکیل می‌دهد:

سطح اول: پیش‌عرفی (Pre-conventional)

• مرحله 1: جهت‌گیری تنبیه و اطاعت
  در این مرحله، رفتار فرد بر اساس ترس از تنبیه شکل می‌گیرد. افراد در این مرحله به دنبال اجتناب از عواقب منفی هستند.

• مرحله 2: جهت‌گیری هدف‌های ابزاری
  در این مرحله، افراد رفتار خود را بر اساس منافع شخصی و پاداش‌ها تنظیم می‌کنند. آن‌ها به دنبال دستیابی به اهداف خود هستند.

سطح دوم: عرفی (Conventional)

• مرحله 3: جهت‌گیری خوب بودن
  در این مرحله، افراد تلاش می‌کنند تا نظر دیگران را جلب کنند و به دنبال تأسیس روابط مثبت اجتماعی هستند.

• مرحله 4: جهت‌گیری قانون و نظم
  در این مرحله، افراد به قوانین اجتماعی احترام می‌گذارند و سعی می‌کنند تا نظم اجتماعی را حفظ کنند.

سطح سوم: پس‌عرفی (Post-conventional)

• مرحله 5: جهت‌گیری قرارداد اجتماعی
  در این مرحله، افراد قوانین را به عنوان ابزارهایی برای دستیابی به عدالت و حقوق فردی می‌بینند و ممکن است برای تغییر قوانین ناعادلانه اقدام کنند.

• مرحله 6: جهت‌گیری اصول جهانی
  در این مرحله، افراد بر اساس اصول اخلاقی جهانی و وجدان شخصی خود عمل می‌کنند. آن‌ها ممکن است برای دفاع از اصول خود با نظم اجتماعی موجود مخالفت کنند.

کلبرگ تأکید دارد که مراحل رشد اخلاقی یک فرایند خطی و جهانی است و همه افراد به ترتیب مشخصی از این مراحل عبور می‌کنند.

نظریه رشد اخلاقی پیاژه

نظریه پیاژه نسبت به نظریه کلبرگ ساده‌تر است و بر دو مرحله اصلی تمرکز دارد:

1. اصول اخلاقی دگرمختار (Heteronomous Morality)

در این مرحله، کودکان قوانین را به عنوان احکام ثابت از سوی بزرگ‌ترها تلقی می‌کنند. آن‌ها رفتار خود را بر اساس پیامدها (تنبیه یا پاداش) ارزیابی می‌کنند.

2. اصول اخلاقی خودمختار (Autonomous Morality)

در این مرحله، کودکان شروع به درک این موضوع می‌کنند که قوانین قابل تغییر هستند و باید بر اساس توافق اجتماعی مورد بررسی قرار گیرند. آن‌ها توجه بیشتری به نیت‌ها و مقاصد اعمال دارند.

مقایسه نظریه‌های کلبرگ و پیاژه

ویژگی	نظریه کلبرگ	نظریه پیاژه
تعداد مراحل	شش مرحله در سه سطح	دو مرحله
تمرکز بر	فرآیندهای شناختی پیچیده‌تر	قواعد ثابت و تغییرپذیر
رویکرد	جهانی و خطی	نسبی و غیرخطی
توجه به نیت‌ها	توجه بیشتری به استدلال‌های اخلاقی	توجه بیشتر به پیامدها
سن شروع مراحل	از سنین پایین تا بزرگسالی	عمدتاً در دوران کودکی

در نهایت، هر دو نظریه تأکید دارند که رشد اخلاقی یک فرآیند پیچیده است که تحت تأثیر عوامل شناختی و اجتماعی قرار دارد. با این حال، کلبرگ با ارائه شش مرحله مشخص، تحلیل عمیق‌تری از پیچیدگی‌های اخلاقی ارائه می‌دهد

استناد:

عینی پور، جواد. (1402). روان شناسی رشد و پرورش. نشر جهاد دانشگاهی