نظریه رشد نظام مند یوری برونفن برنر، که به عنوان نظریه نظام‌های بوم‌شناختی نیز شناخته می‌شود، به بررسی تأثیرهای محیطی بر رشد و توسعه انسان می‌پردازد. برونفن برنر در این نظریه فرد را به عنوان بخشی از یک نظام پیچیده از روابط اجتماعی و محیطی در نظر می‌گیرد که چندین سطح از محیط اطراف بر او تأثیر می‌گذارند.
مفاهیم کلیدی نظریه برونفن برنر
۱. سطوح مختلف محیط
برونفن برنر محیط را به چندین سطح تقسیم می‌کند که هر کدام تأثیرهای خاص خود را دارند:
-
ریز نظام (Microsystem): این سطح شامل نزدیک‌ترین محیط فرد است، مانند خانواده، مدرسه و دوستان. روابط در این سطح دوجهتی هستند؛ به این معنا که نه تنها بزرگسالان بر رفتار کودکان تأثیر می‌گذارند، بلکه ویژگی‌های خود کودکان نیز بر رفتار بزرگسالان تأثیر دارد.
-
میان نظام (Mesosystem): این سطح به ارتباط‌ها بین ریز نظام‌ها اشاره دارد. برای مثال، ارتباط‌ها بین والدان و معلمان یا بین خانه و مدرسه.
-
برون نظام (Exosystem): این سطح شامل محیط‌هایی است که فرد در آن‌ها حضور ندارد، اما تأثیرهای آن‌ها بر زندگی او محسوس است. مثل سیاست‌های شغلی والدین یا شرایط اقتصادی جامعه.
-
کلان نظام (Macrosystem): این سطح شامل ارزش‌ها، قوانین، سنت‌ها و توانفزارهای فرهنگی است که بر رشد فرد تأثیر می‌گذارد. کلان نظام به نوعی زمینه‌ساز شرایط اجتماعی و فرهنگی است که فرد در آن زندگی می‌کند.
-
زمان نظام: بعد زمانی نظریه برونفن برنر است که به تغییرها و تحول های در طول زمان اشاره دارد. این بعد شامل رویدادهای زندگی و تغییرهای اجتماعی است که می‌توانند تأثیرهای عمیقی بر رشد فرد داشته باشند.
