پژوهش‌های آمیخته (Mixed Methods Research) به رویکردی در تحقیق اشاره دارند که در آن از ترکیب روش‌های کمی (Quantitative) و کیفی (Qualitative) برای پاسخ به سؤالات پژوهشی استفاده می‌شود. این نوع پژوهش به محقق اجازه می‌دهد تا از نقاط قوت هر دو روش بهره ببرد و محدودیت‌های هر یک را کاهش دهد. انواع پژوهش‌های آمیخته معمولاً بر اساس سه معیار اصلی دسته‌بندی می‌شوند: زمان‌بندی (Timing)، وزن‌دهی (Weighting) و هدف ترکیب (Purpose). در ادامه انواع اصلی پژوهش‌های آمیخته را توضیح می‌دهم:
1. پژوهش آمیخته همگرا (Convergent Parallel Design)
- تعریف: در این نوع، داده‌های کمی و کیفی به طور هم‌زمان جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند و سپس نتایج با هم مقایسه یا تلفیق می‌شوند تا درک جامعی از موضوع به دست آید.
-
ویژگی‌ها:
- زمان‌بندی: هم‌زمان (Parallel).
- وزن‌دهی: معمولاً وزن برابر به هر دو روش داده می‌شود.
- هدف: تأیید یا تکمیل یافته‌ها با استفاده از هر دو نوع داده.
- مثال: در مطالعه‌ای درباره رضایت شغلی، پرسشنامه‌های کمی برای سنجش سطح رضایت و مصاحبه‌های کیفی برای درک دلایل آن به طور هم‌زمان انجام می‌شود و نتایج در مرحله نهایی با هم ادغام می‌شوند.
- مزیت: ارائه دیدگاهی جامع‌تر با تلفیق اعداد و معانی.
- چالش: نیاز به مهارت در تحلیل و تلفیق دو نوع داده.
2. پژوهش آمیخته توضیحی متوالی (Explanatory Sequential Design)
- تعریف: در این روش، ابتدا داده‌های کمی جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند و سپس بر اساس نتایج آن، داده‌های کیفی برای توضیح یا تفسیر عمیق‌تر جمع‌آوری می‌شوند.
-
ویژگی‌ها:
- زمان‌بندی: متوالی (Sequential)؛ کمی → کیفی.
- وزن‌دهی: معمولاً وزن بیشتری به داده‌های کمی داده می‌شود.
- هدف: استفاده از داده‌های کیفی برای توضیح نتایج کمی.
- مثال: ابتدا یک نظرسنجی گسترده درباره تأثیر آموزش آنلاین انجام می‌شود، سپس مصاحبه‌هایی با تعدادی از شرکت‌کنندگان برای فهم دلایل نتایج آماری صورت می‌گیرد.
- مزیت: مناسب برای زمانی که محقق نیاز به توضیح عمیق‌تر نتایج عددی دارد.
- چالش: زمان‌بر بودن به دلیل دو مرحله مجزا.
3. پژوهش آمیخته اکتشافی متوالی (Exploratory Sequential Design)
- تعریف: در این نوع، ابتدا داده‌های کیفی جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند تا فرضیه‌ها یا ابزارهای تحقیق شکل بگیرند، سپس داده‌های کمی برای آزمون یا تعمیم یافته‌ها جمع‌آوری می‌شوند.
-
ویژگی‌ها:
- زمان‌بندی: متوالی؛ کیفی → کمی.
- وزن‌دهی: معمولاً وزن بیشتری به داده‌های کیفی داده می‌شود.
- هدف: توسعه ابزار یا فرضیه با داده‌های کیفی و سپس آزمون آن‌ها با روش کمی.
- مثال: ابتدا مصاحبه‌هایی با معلمان برای شناسایی مشکلات آموزش مجازی انجام می‌شود، سپس بر اساس یافته‌ها، پرسشنامه‌ای طراحی و در مقیاس بزرگ‌تر اجرا می‌شود.
- مزیت: مناسب برای موضوعات جدید یا کمتر شناخته‌شده.
- چالش: نیاز به طراحی ابزار کمی بر اساس داده‌های کیفی که ممکن است پیچیده باشد.
4. پژوهش آمیخته تو در تو (Embedded Design)
- تعریف: در این روش، یک نوع داده (معمولاً کیفی) در دل یک طرح پژوهشی بزرگ‌تر (معمولاً کمی) یا برعکس قرار می‌گیرد تا جنبه خاصی از موضوع را بررسی کند.
-
ویژگی‌ها:
- زمان‌بندی: می‌تواند هم‌زمان یا متوالی باشد.
- وزن‌دهی: یک روش غالب است و روش دیگر مکمل.
- هدف: پشتیبانی یا تکمیل روش اصلی با روش فرعی.
- مثال: در یک کارآزمایی بالینی (کمی) برای آزمایش یک دارو، مصاحبه‌های کیفی با بیماران برای درک تجربه شخصی آن‌ها انجام می‌شود.
- مزیت: انعطاف‌پذیری در تمرکز بر جنبه‌های خاص.
- چالش: پیچیدگی در ادغام داده‌ها به دلیل نقش مکمل یک روش.
5. پژوهش آمیخته چند مرحله‌ای (Multiphase Design)
- تعریف: این نوع شامل چندین مرحله از جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کمی و کیفی است که به صورت متوالی و در راستای یک هدف کلی انجام می‌شود.
-
ویژگی‌ها:
- زمان‌بندی: چندین مرحله متوالی.
- وزن‌دهی: متغیر و وابسته به هر مرحله.
- هدف: بررسی یک موضوع پیچیده در طول زمان یا در ابعاد مختلف.
- مثال: در یک پروژه توسعه آموزشی، ابتدا مصاحبه‌های کیفی برای شناسایی نیازها، سپس نظرسنجی کمی برای ارزیابی برنامه، و در نهایت مصاحبه‌های کیفی برای بررسی نتایج اجرا می‌شود.
- مزیت: مناسب برای پروژه‌های بزرگ و بلندمدت.
- چالش: مدیریت پیچیدگی و هماهنگی مراحل متعدد.
