Schema (روان‌بنه)
- معنا: در روان‌شناسی شناختی، "Schema" به یک ساختار یا چارچوب ذهنی اشاره دارد که برای سازمان‌دهی و تفسیر اطلاعات به کار می‌رود. این اصطلاح توسط ژان پیاژه در نظریه رشد شناختی معرفی شد و بعدها در علوم شناختی گسترش یافت.
- کاربرد: به الگوهای فکری انعطاف‌پذیر و قابل تغییری گفته می‌شود که از تجربه شکل می‌گیرند. مثلاً "روان‌بنه یک مهمانی" شامل انتظاراتی مثل غذا، موسیقی و صحبت است.
- تلفظ: /ˈskiːmə/ (اسکیما)
- ترجمه فارسی: معمولاً "روان‌بنه" یا گاهی "طرحواره شناختی".
Scheme (طرح یا برنامه)
- معنا: "Scheme" به یک برنامه، نقشه یا استراتژی سازمان‌یافته اشاره دارد که معمولاً برای رسیدن به هدفی خاص طراحی شده است. این واژه بیشتر در زمینه‌های روزمره یا برنامه‌ریزی (مثلاً طرح تجاری) استفاده می‌شود و کمتر به روان‌شناسی شناختی مربوط است.
- کاربرد: مثلاً "طرحی برای ساخت یک خانه" یا "طرحی برای فریب کسی". در روان‌شناسی، گاهی در زمینه‌های خاص (مثل نظریه‌های تصمیم‌گیری) به کار می‌رود، اما نه به معنای روان‌بنه.
- تلفظ: /skiːm/ (اسکیم)
- ترجمه فارسی: معمولاً "طرح"، "برنامه" یا "نقشه".
چرا "روان‌بنه" به Schema برمی‌گردد؟
در متون روان‌شناسی فارسی، "روان‌بنه" به عنوان معادل "Schema" جا افتاده است، چون این اصطلاح به چارچوب‌های ذهنی‌ای اشاره دارد که در یادگیری، حافظه و رشد شناختی نقش دارند. مثلاً در نظریه پیاژه، روان‌بنه‌ها (Schemas) واحدهای اساسی شناخت هستند که با سازگاری (Assimilation) و تطابق (Accommodation) تغییر می‌کنند. اما "Scheme" چنین مفهومی ندارد و بیشتر به برنامه‌ریزی آگاهانه یا استراتژی اشاره می‌کند.
