کارگاه آموزش کار با MAXQDA (مکس کیودا)

به اطلاع کلیه دانشجویان و اساتید محترم می رساند، کارگاه آموزش انجام تحلیل کیفی با نرم افزار MAXQDA به صورت آنلاین با تدریس دکتر جواد عینی پور برگزار خواهد شد. برای ثبت نام با شماره 09386921023 تماس حاصل فرمایید(یا پیامک ارسال نمایید). 

روز: پنج شنبه 20 دی ماه 1403

ساعت: 14- 18 عصر

مدت: 4 ساعت

سرفصل ها:

نحوه ورود اسناد در نرم افزار

نحوه کدگذاری سه مرحله ای

نحوه استخراج جداول تحلیل مربوط

نحوه ترسیم اشکال، مدل ها و الگوهای مختلف حرفه ای 

نکته های قابل توجه 

- نصب نرم افزار MAXQDA بر رایانه لازم است.

- حداقل 5 سند(word-PDF و ...) در رایانه موجود باشد. 

پاسخ به سوال های روش شناسی

قابل توجه دانشجویان و همکاران هیئت علمی

اگر در روش شناسی پژوهش خویش و هم چنین انتخاب آزمون آماری مناسب سوالی دارید، در بخش پیام، به صورت عمومی یا خصوصی یادداشت بگذارید. در همین بخش پاسخگوی شما خواهم بود. 

نظام ارزیابی مهارتهای ارتباط کلامی فلندرز

نظام ارزیابی فلندرز، که به عنوان مدل تجزیه و تحلیل ارتباط کلامی فلندرز نیز شناخته می‌شود، ابزاری برای ارزیابی و تحلیل کیفیت تدریس در کلاس‌های درس است. این نظام بر اساس مشاهده و تجزیه و تحلیل تعامل های کلامی بین معلم و دانش‌آموزان طراحی شده است و به شناسایی الگوهای ارتباطی در محیط آموزشی کمک می‌کند.

عوامل کلیدی نظام ارزیابی مهارتهای ارتباط کلامی فلندرز

الگوی فلندرز شامل ده عامل اصلی است که به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: گفتار معلم و گفتار دانش‌آموز. این عوامل به شرح زیر هستند:

گفتار معلم

این بخش شامل انواع مختلف گفتار معلم است که شامل موارد زیر می‌شود:

• توضیح ها(روشنکرد) و سخنرانی: معلم دانستارها را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند.

• پرسش‌ها: طرح سوال ها برای تحریک تفکر و مشارکت دانش‌آموزان.

• تشویق و ترغیب: ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برای مشارکت فعال.

• انتقاد: ارائه بازخورد به دانش‌آموزان درباره عملکردشان.

گفتار دانش‌آموز

این بخش شامل پاسخ‌ها و مشارکت‌های دانش‌آموزان است، از جمله:

• پاسخ به سوال های معلم: ارائه نظرها یا پاسخ‌ها به پرسش‌های مطرح شده.

• گفتار آزادانه: بیان افکار و نو بینه ها (ایده ها) بدون محدودیت.

خاموشی

این عامل به سکوت یا عدم مشارکت اشاره دارد که می‌تواند نشان‌دهنده عدم درک یا عدم تمایل دانش‌آموزان به شرکت در بحث باشد.

روش ارزیابی

در این روش، مشاهده‌گر (بیشتر یک ارزیاب یا مربی) به مدت مشخصی (مانند ۵ تا ۱۰ دقیقه) به کلاس درس توجه می‌کند و تعامل های کلامی را ثبت می‌کند. سپس این داده‌ها بر اساس عوامل تعیین شده تجزیه و تحلیل می‌شوند تا کیفیت تدریس و میزان مشارکت دانش‌آموزان مورد ارزیابی قرار گیرد.

کاربردها

نظام فلندرز در زمینه‌های مختلف آموزشی کاربرد دارد، از جمله:

• ارزیابی کیفیت تدریس معلمان.

• شناسایی نقاط قوت و ضعف در روش‌های تدریس.

• ارائه بازخورد به معلمان برای بهبود عملکرد آموزشی.

• تحقیق در زمینه تأثیر روش‌های تدریس بر یادگیری دانش‌آموزان

کدهای ارزیابی در نظام فلندرز

ده دسته اصلی در نظام فلندرز به شرح زیر هستند:

1. پذیرش احساس ها(سُهش ها): (Accepts feeling): شامل بیان هایی است که احساس های دانش‌آموزان را تأیید یا تصدیق می‌کند، مانند "من می‌فهمم که چه احساسی داری."

2. تقویت مثبت (Positive reinforcement): شامل گزاره هایی است که رفتارهای مثبت دانش‌آموزان را تشویق می‌کند، مانند "کار خوبی کردی" یا "من از نحوه کار تو خوشم آمد".

3. پذیرش نوبینه های(ایده های) دانش‌آموز (Accept Student Ideas): زمانی که معلم نو بینه ها و نظرهای جدید دانش‌آموزان را می‌پذیرد و به آن‌ها توجه می‌کند.

4. پرسش‌ها (Questions): شامل بیان هایی است که از دانش‌آموزان سوال هایی می‌پرسد، مانند "نظر تو چیست؟" یا "می‌توانی بیشتر درباره این موضوع بگویی؟"

5. سخنرانی (Lecture): شامل بیان هایی است که معلم بدون مشارکت دانش‌آموزان ارائه می‌دهد، مانند "جنگ داخلی در سال 1861 آغاز شد."

6. دادن دستورعمل (Giving directions): شامل بیان هایی است که به دانش‌آموزان دستورهایی می‌دهد، مانند "به صفحه 20 بروید."

7.  انتقاد (Criticism): شامل بیان هایی است که رفتارهای منفی دانش‌آموزان را نقد می‌کند، مانند "این درست نیست" یا "به درس توجه نمی‌کنی."

8. گفتار دانش‌آموز - پاسخ (Student talk-response): شامل بیان هایی است که دانش‌آموزان در پاسخ به سوال ها یا دستورهای معلم بیان می‌کنند.

9. گفتار دانش‌آموز - آغاز (Student talk-initiation): شامل بیان هایی است که دانش‌آموزان بدون تحریک از سوی معلم بیان می‌کنند، مانند "من یک سوال دارم" یا "فکر می‌کنم باید درباره این موضوع بحث کنیم."

10. سکوت (Silence): این عامل به دوره‌هایی اشاره دارد که در آن هیچ گفتاری در کلاس وجود ندارد.

نظریه آلبرت الیس

نظریه آلبرت الیس، که به عنوان رفتار درمانی عقلانی-عاطفی (REBT) شناخته می‌شود، بر این باور است که افکار و باورهای ما تأثیر زیادی بر احساس ها و رفتارهای ما دارند. الیس معتقد است که بسیاری از مشکل های عاطفی ناشی از باورهای غیرمنطقی هستند که افراد درباره خود، دیگران و جهان دارند.

باورهای غیرمنطقی

الیس تعدادی باور غیرمنطقی را شناسایی کرده است که می‌توانند منجر به افسردگی، اضطراب و سایر اختلال های عاطفی شوند. برخی از این باورها شامل موارد زیر هستند:

1. توقع تأیید دیگران: نیاز به تأیید و عشق از سوی همه افراد مهم در زندگی.
2. انتظارهای بیش از حد از خود: الزام به کمال و شایستگی در تمام زمینه‌ها.
3. فاجعه‌سازی: بزرگ‌نمایی مشکل ها و تصور اینکه اگر امور طبق میل پیش نروند، عواقب وحشتناکی خواهد داشت.
4. مسئولیت‌پذیری عاطفی: اعتقاد به اینکه دیگران مسئول ایجاد احساس های منفی ما هستند.
5. نگرانی مداوم: احساس اضطراب دائمی نسبت به وقوع حوادث بد.
6. اجتناب از مشکل ها: باور به اینکه فرار از مشکل های بهتر از مواجهه با آن‌هاست.
7. تأثیر منفی گذشته: اعتقاد به اینکه دیدگی های گذشته همیشه بر زندگی کنونی تأثیر منفی خواهند گذاشت.

این باورها به طور معمول با استفاده از عبارات مطلق و الزامی مانند "باید" و "لازم" بیان می‌شوند.

مدل ABC

مدل ABC الیس توضیح می‌دهد که چگونه این باورها بر احساس ها و رفتارها تأثیر می‌گذارند:

• A (محرک): رویداد یا وضعیت خاص.
• B (باور): تفکرها و باورهای فرد درباره آن رویداد.
• C (پیامد): احساس ها و واکنش‌های ناشی از آن باورها.

این مدل نشان می‌دهد که تغییر در باورهای غیرمنطقی می‌تواند به تغییر در احساس ها و رفتارها منجر شود.

پیشینه فلسفی: نظریه الیس ریشه‌های فلسفی عمیقی دارد، به ویژه از دیدگاه‌های رواقیون مانند اپیکتتوس، که بر این نکته تأکید دارند که انسان‌ها نه از رویدادها بلکه از نگرش‌های خود نسبت به آن‌ها آشفته می‌شوند. الیس بر این باور است که تغییر در نگرش‌ها و باورها می‌تواند منجر به تغییر در احساس ها و رفتارها شود

مراحل اجرای رگرسیون لجستیک در SPSS

مراحل اجرای رگرسیون لجستیک در SPSS

رگرسیون لجستیک یک روش آماری است که برای پیش‌بینی احتمال وقوع یک رویداد (مانند بله یا خیر) بر اساس یک یا چند متغیر مستقل استفاده می‌شود. در اینجا مراحل اجرای رگرسیون لجستیک در SPSS به صورت گام به گام توضیح داده می‌شود.

1. وارد کردن داده‌ها

• داده‌های خود را در SPSS وارد کنید. اطمینان حاصل کنید که متغیر وابسته شما به صورت کیفی و دو سطحی (بله/خیر) یا چند سطحی (در صورت استفاده از رگرسیون لجستیک چند جمله‌ای) تعریف شده باشد.

2. انتخاب گزینه رگرسیون لجستیک

• از منوی Analyze به Regression بروید و سپس گزینه Binary Logistic (برای رگرسیون لجستیک دو جمله‌ای) یا Multinomial Logistic (برای رگرسیون لجستیک چند جمله‌ای) را انتخاب کنید.

3. وارد کردن متغیرها

• در پنجره باز شده:

  • متغیر وابسته را در کادر Dependent وارد کنید.
  • متغیرهای مستقل را در کادر Covariates قرار دهید.
  • اگر برخی از متغیرهای مستقل شما کیفی هستند، باید به قسمت Categorical بروید و آن‌ها را به کادر Categorical Covariates منتقل کنید.

4. تنظیمات اضافی

• بر روی دکمه Options کلیک کنید:

  • گزینه‌های CI for exp(β) و Hosmer-Lemeshow test را فعال کنید تا نیکویی برازش بررسی شود.
  • بر روی Continue کلیک کنید.

5. اجرای تحلیل

• پس از انجام تمامی تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل اجرا شود.

6. تفسیر نتایج

• پس از اجرای تحلیل، SPSS خروجی‌هایی شامل جدول‌های مختلف ارائه می‌دهد:

  • جدول Variables in the Equation: ضرایب رگرسیونی و نسبت‌های شانس (Odds Ratios) برای هر متغیر مستقل.
  • جدول Classification Table: درصد پیش‌بینی‌های صحیح مدل را نشان می‌دهد.
  • جدول Hosmer-Lemeshow Test: نیکویی برازش مدل را ارزیابی می‌کند.

نحوه اجرای تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر در SPSS

نحوه اجرای تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر در SPSS

تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر (Repeated Measures ANOVA) برای مقایسه میانگین‌ها در شرایط مختلف که در آن شرکت‌کنندگان در همه شرایط مورد آزمایش قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود. در اینجا مراحل اجرای این تحلیل در SPSS به صورت گام به گام توضیح داده می‌شود.

1. وارد کردن داده‌ها

• داده‌های خود را به صورت مناسب در SPSS وارد کنید. هر ردیف باید نمایانگر یک شرکت‌کننده باشد و هر ستون نمایانگر یک اندازه‌گیری مکرر (مثلاً زمان‌های مختلف یا شرایط مختلف) باشد.

2. انتخاب گزینه تحلیل واریانس

• از منوی Analyze به General Linear Model بروید و سپس گزینه Repeated Measures را انتخاب کنید.

3. تعریف عامل

• در پنجره باز شده، نام فاکتور (عامل) خود را وارد کنید (مثلاً "زمان") و تعداد سطوح آن (تعداد اندازه‌گیری‌ها) را مشخص کنید.

• سپس بر روی دکمه Add کلیک کنید و بعد از آن بر روی Define کلیک کنید.

4. وارد کردن متغیرها

• در پنجره جدید، متغیرهای مربوط به هر سطح فاکتور را از سمت چپ به سمت راست منتقل کنید. این متغیرها باید نمایانگر اندازه‌گیری‌های مختلف شما باشند.

5. تنظیمات اضافی

• برای بررسی پیش‌فرض‌ها، می‌توانید بر روی دکمه Options کلیک کرده و گزینه‌های مربوط به توصیف آمار و آزمون‌های معناداری را فعال کنید.

• همچنین می‌توانید گزینه Estimates of effect size را فعال کنید.

6. اجرای تحلیل

• پس از انجام تمامی تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل اجرا شود.

7. تفسیر نتایج

• پس از اجرای تحلیل، SPSS خروجی‌هایی شامل جدول ANOVA و نتایج آزمون‌های تعقیبی ارائه می‌دهد.

• به بررسی معناداری تأثیرات اصلی و تعاملات بپردازید. اگر مقدار p (معناداری) کمتر از 0.05 باشد، تأثیر آن متغیر یا تعامل معنادار است.

مراحل اجرای تحلیل واریانس سه‌راهه در SPSS

مراحل اجرای تحلیل واریانس سه‌راهه در SPSS

تحلیل واریانس سه‌راهه (Three-Way ANOVA) برای بررسی تأثیر سه متغیر مستقل بر یک متغیر وابسته و همچنین تعامل بین این متغیرها استفاده می‌شود. در اینجا مراحل اجرای این تحلیل در SPSS به صورت گام به گام توضیح داده می‌شود:

1. وارد کردن داده‌ها

• داده‌های خود را در SPSS وارد کنید و اطمینان حاصل کنید که متغیر وابسته و سه متغیر مستقل به درستی تعریف شده‌اند.

2. انتخاب گزینه تحلیل واریانس

• از منوی Analyze به General Linear Model بروید و سپس گزینه Univariate را انتخاب کنید.

3. وارد کردن متغیرها

• در پنجره باز شده:

  • متغیر وابسته را به کادر Dependent Variable منتقل کنید.
  • سه متغیر مستقل را به کادر Fixed Factor(s) انتقال دهید.

4. تنظیمات اضافی

• بر روی دکمه Options کلیک کنید:

  • گزینه‌های مورد نظر مانند Descriptive statistics و Estimates of effect size را فعال کنید.
  • بر روی Continue کلیک کنید.

5. ترسیم نمودارها

• برای ترسیم نمودارهای تعامل، بر روی دکمه Plots کلیک کنید:

  • فاکتوری که می‌خواهید روی محور X رسم کنید را به کادر Horizontal Axis منتقل کنید.
  • فاکتورهای دیگر را به کادر Separate Lines یا Separate Plots اضافه کنید.
  • سپس بر روی Add کلیک کرده و بعد از آن بر روی Continue کلیک کنید.

6. اجرای تحلیل

• پس از انجام تمامی تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل اجرا شود

مراحل اجرای تحلیل عاملی در SPSS

مراحل اجرای تحلیل عاملی در SPSS

1. وارد کردن داده‌ها

• داده‌های خود را در SPSS وارد کنید و اطمینان حاصل کنید که متغیرهای مورد نظر برای تحلیل عاملی به درستی تعریف شده‌اند.

2. بررسی تناسب داده‌ها

• آزمون KMO و Bartlett’s Test: این آزمون‌ها برای بررسی کفایت نمونه‌گیری و همبستگی بین متغیرها استفاده می‌شوند. KMO باید بالای 0.6 باشد و مقدار معناداری آزمون بارتلت باید کمتر از 0.05 باشد.

3. انتخاب گزینه تحلیل عاملی

• از منوی Analyze به Dimension Reduction بروید و سپس گزینه Factor را انتخاب کنید.

4. وارد کردن متغیرها

• در پنجره Factor Analysis، متغیرهای مورد نظر را از سمت چپ به ناحیه متغیرها (Variables) منتقل کنید.

5. تنظیمات توصیفی

• بر روی دکمه Descriptives کلیک کرده و گزینه‌های مورد نظر مانند KMO و Bartlett’s test را انتخاب کنید و سپس بر روی Continue کلیک کنید.

6. استخراج عوامل

• بر روی دکمه Extraction کلیک کنید:سپس بر روی Continue کلیک کنید.

  • روش استخراج (معمولاً Principal Components) را انتخاب کنید.
  • گزینه Scree plot را فعال کنید.
  • مقدار Eigenvalues over 1 را تنظیم کنید.

7. چرخش عوامل

• بر روی دکمه Rotation کلیک کنید:بر روی Continue کلیک کنید.

  • روش چرخش (مانند Varimax) را انتخاب کنید.

8. اجرای تحلیل

• پس از انجام تمامی تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل اجرا شود.

مراحل اجرای تحلیل رگرسیون در spss

رگرسیون یک روش آماری است که برای بررسی و مدل‌سازی روابط بین متغیرها استفاده می‌شود. در اینجا مراحل اجرای رگرسیون خطی در نرم‌افزار SPSS به صورت گام به گام توضیح داده می‌شود.

1. وارد کردن داده‌ها

• ابتدا داده‌های خود را در SPSS وارد کنید. اطمینان حاصل کنید که متغیرهای وابسته و مستقل به درستی تعریف شده‌اند.

2. انتخاب گزینه رگرسیون

• از منوی بالای نرم‌افزار، به Analyze بروید.

• سپس گزینه Regression و بعد Linear را انتخاب کنید.

3. وارد کردن متغیرها

• در پنجره باز شده:

  • متغیر وابسته (Dependent) را به کادر مربوطه منتقل کنید.
  • متغیرهای مستقل (Independent) را به کادر مربوطه اضافه کنید.

4. تنظیمات اضافی

• بر روی دکمه Statistics کلیک کنید و گزینه‌های زیر را فعال کنید:بر روی دکمه Continue کلیک کنید.

  • Estimates
  • Model fit
  • Confidence intervals

5. بررسی داده‌های پرت

• به بخش Save بروید و گزینه‌های Mahalanobis و Cook's distance را فعال کنید تا بررسی داده‌های پرت انجام شود.

6. اجرای تحلیل

• پس از انجام تمامی تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل رگرسیون اجرا شود.

مراحل اجرای تحلیل کواریانس در Spss

نحوه اجرای تحلیل کواریانس (ANCOVA) در SPSS

تحلیل کواریانس (ANCOVA) یک روش آماری است که برای بررسی تأثیر یک متغیر مستقل بر یک متغیر وابسته با کنترل اثرات متغیرهای مداخله‌گر (کواریته‌ها) استفاده می‌شود. در اینجا مراحل اجرای ANCOVA در نرم‌افزار SPSS به همراه تصاویری توضیح داده می‌شود.

مراحل اجرای ANCOVA در SPSS

1. وارد کردن داده‌ها:
   • ابتدا داده‌های خود را در SPSS وارد کنید. اطمینان حاصل کنید که متغیرهای وابسته، مستقل و کواریته‌ها به درستی تعریف شده‌اند.
2. بررسی پیش‌فرض‌ها:
   • پیش از شروع تحلیل، باید پیش‌فرض‌های ANCOVA را بررسی کنید. این پیش‌فرض‌ها شامل نرمال بودن توزیع متغیر وابسته، همگنی واریانس‌ها و استقلال مشاهدات است.
3. انتخاب گزینه‌های لازم:
   • به منوی Analyze بروید.
   • گزینه General Linear Model و سپس Univariate را انتخاب کنید.
4. وارد کردن متغیرها:
   • در پنجره باز شده:متغیر وابسته را در کادر 
5. تنظیمات اضافی:
   • به قسمت Options بروید و گزینه‌های زیر را تیک بزنید:Descriptive statistics
6. اجرای تحلیل:
   • پس از انجام تنظیمات، بر روی دکمه OK کلیک کنید تا تحلیل اجرا شود.

نظریه عقول

نظریه عقول ابوعلی سینا به بررسی وجود عقول و نقش آن‌ها در ایجاد و تکوین جهان می‌پردازد. ابن سینا، فیلسوف بزرگ اسلامی، در این نظریه به توصیف سلسله‌ای از عقول می‌پردازد که از خداوند صادر می‌شوند و هر کدام نقش خاصی در نظام هستی دارند.

مفاهیم کلیدی نظریه عقول

1. عقل اول:

   • ابن سینا معتقد است که نخستین صادر از خداوند، عقل اول است. این عقل به عنوان منبع کثرت در عالم وجود شناخته می‌شود و بدون آن، تعدد موجودات ممکن نیست.

2. صدور عقول:

   • پس از عقل اول، عقول دیگری به ترتیب صادر می‌شوند. هر یک از این عقول به نوبه خود، عقل بعدی را ایجاد می‌کنند و به این ترتیب سلسله‌ای از عقول شکل می‌گیرد.

3. نظام هستی:

   • ابن سینا نظام هستی را به صورت نظامی طولی توصیف می‌کند که در آن هر عقل به عنوان واسطه‌ای بین خداوند و موجودات پایین‌تر عمل می‌کند. این عقول علاوه بر تأثیرگذاری بر موجودات، خود نیز تحت تأثیر عقل قبلی قرار دارند.

4. عقل فعال:

   • یکی از مهم‌ترین مفاهیم در نظریه ابن سینا، "عقل فعال" است. این عقل به عنوان منبع افاضه علم و شناخت به نفوس انسانی عمل می‌کند. عقل فعال موجب می‌شود که انسان‌ها بتوانند از قوای خود بهره‌برداری کنند و به شناخت برسند.

5. کثرت عقول:

   • ابن سینا تعداد عقول را تا ده عدد بیان می‌کند که هر یک وظایف خاصی دارند. برای مثال، هر فلک (سیاره) در نظام کیهانی تحت تأثیر یک عقل خاص قرار دارد.

حرکت جوهری چیست؟

حرکت جوهری نظریه‌ای فلسفی است که توسط ملاصدرا، فیلسوف ایرانی، مطرح شده است. این نظریه بیان می‌کند که همه موجودها، نه تنها در ظاهر و ویژگی‌هایشان، بلکه در ذات و جوهر خود نیز در حال حرکت هستند. به زبان ساده‌تر، حرکت جوهری به معنای این است که هر چیزی که وجود دارد، پیوسته در حال تغییر و تحول است.

مفاهیم کلیدی حرکت جوهری

1. جوهر و اعراض:

   • جوهر به معنای ذات و حقیقت یک شیء است که مستقل از دیگر چیزها وجود دارد.
   • اعراض ویژگی‌ها یا حالت‌های یک شیء هستند که برای وجود یافتن به جوهر نیاز دارند، مثل رنگ یا اندازه.

2. حرکت:

   • حرکت به معنای تغییر تدریجی از حالت توانمند (potentially) به حالت کنشمند(activated) است. این بدان معناست که هر موجودی به مرور زمان تغییر می‌کند و این تغییرها نشان‌دهنده حرکت در ذات آن موجود است.

چرا حرکت جوهری مهم است؟

ملاصدرا بر این باور بود که اگر اعراض (ویژگی‌ها) یک شیء تغییر کنند، این تغییرها نشان‌دهنده حرکتی در جوهر آن شیء نیز هست. به عبارت دیگر، هر تغییری که در ویژگی‌های یک شیء رخ دهد، نشان‌دهنده این است که جوهر آن نیز در حال تغییر و تحول است.

نظریه برونفن برنر

نظریه رشد نظام مند یوری برونفن برنر، که به عنوان نظریه نظام‌های بوم‌شناختی نیز شناخته می‌شود، به بررسی تأثیرهای محیطی بر رشد و توسعه انسان می‌پردازد. برونفن برنر در این نظریه فرد را به عنوان بخشی از یک نظام پیچیده از روابط اجتماعی و محیطی در نظر می‌گیرد که چندین سطح از محیط اطراف بر او تأثیر می‌گذارند.

مفاهیم کلیدی نظریه برونفن برنر

۱. سطوح مختلف محیط

برونفن برنر محیط را به چندین سطح تقسیم می‌کند که هر کدام تأثیرهای خاص خود را دارند:

• ریز نظام (Microsystem): این سطح شامل نزدیک‌ترین محیط فرد است، مانند خانواده، مدرسه و دوستان. روابط در این سطح دوجهتی هستند؛ به این معنا که نه تنها بزرگسالان بر رفتار کودکان تأثیر می‌گذارند، بلکه ویژگی‌های خود کودکان نیز بر رفتار بزرگسالان تأثیر دارد.

• میان نظام (Mesosystem): این سطح به ارتباط‌ها بین ریز نظام‌ها اشاره دارد. برای مثال، ارتباط‌ها بین والدان و معلمان یا بین خانه و مدرسه.

• برون نظام (Exosystem): این سطح شامل محیط‌هایی است که فرد در آن‌ها حضور ندارد، اما تأثیرهای آن‌ها بر زندگی او محسوس است. مثل سیاست‌های شغلی والدین یا شرایط اقتصادی جامعه.

• کلان نظام (Macrosystem): این سطح شامل ارزش‌ها، قوانین، سنت‌ها و توانفزارهای فرهنگی است که بر رشد فرد تأثیر می‌گذارد. کلان نظام به نوعی زمینه‌ساز شرایط اجتماعی و فرهنگی است که فرد در آن زندگی می‌کند.

• زمان نظام: بعد زمانی نظریه برونفن برنر است که به تغییرها و تحول های در طول زمان اشاره دارد. این بعد شامل رویدادهای زندگی و تغییرهای اجتماعی است که می‌توانند تأثیرهای عمیقی بر رشد فرد داشته باشند.

۲. تعامل‌های متقابل

برونفن برنر تأکید دارد که افراد نه تنها تحت تأثیر محیط قرار می‌گیرند، بلکه خود نیز تولیدکنندگان محیط خود هستند. این تعامل دو طرفه باعث شکل‌گیری فرآیندهای رشد پیچیده‌ای می‌شود که نمی‌توان آن‌ها را صرفاً به عوامل درونی یا محیطی نسبت داد.

۳. پویایی محیط

محیط در نظریه برونفن برنر یک نیروی ثابت نیست، بلکه پویا و متغیر است. تغییرهای در موقعیت‌ها و نقش‌ها می‌تواند تأثیرهای قابل توجهی بر ساختارهای مختلف محیط داشته باشد. برای مثال، ورود به مدرسه یا تغییر شغل والدان می‌تواند منجر به تغییرهایی در ریز نظام‌ها شود

استناد: عینی پور، جواد. (1403). نظریه برونفن برنر. بازیابی از: www.dreynypour.ir 

مفروضه های آزمون های آماری مقایسه ای

مفروضه‌های آزمون‌های آماری مقایسه‌ای شامل شرایطی هستند که باید قبل از استفاده از آزمون‌های مختلف، به ویژه آزمون‌های پارامتری، بررسی شوند. در ادامه، مفروضه‌های مربوط به آزمون‌های تک گروهی، دو گروهی و تحلیل واریانس (ANOVA) به تفکیک بررسی می‌شود.

1. آزمون t تک نمونه‌ای (One-Sample t-Test)

مفروضه‌ها

• توزیع نرمال: داده‌ها باید از یک جمعیت با توزیع نرمال به دست آمده باشند. این فرض به ویژه برای نمونه‌های کوچک (کمتر از 30) اهمیت دارد.

• استقلال مشاهدات: مشاهدات باید مستقل از یکدیگر باشند.

• مقیاس اندازه‌گیری: متغیر وابسته باید در مقیاس فاصله‌ای یا نسبی اندازه‌گیری شده باشد.

2. آزمون t دو نمونه‌ای مستقل (Independent Two-Sample t-Test)

مفروضه‌ها

• توزیع نرمال: هر دو گروه باید از جمعیت‌هایی با توزیع نرمال برخوردار باشند.

• همگن بودن واریانس‌ها: واریانس‌های دو گروه باید برابر باشد. این فرض را می‌توان با استفاده از آزمون‌هایی مانند آزمون لوین بررسی کرد.

• استقلال مشاهدات: مشاهدات در هر گروه باید مستقل از یکدیگر باشند.

• مقیاس اندازه‌گیری: متغیر وابسته باید در مقیاس فاصله‌ای یا نسبی اندازه‌گیری شده باشد.

3. آزمون t وابسته (Paired Sample t-Test)

مفروضه‌ها

• توزیع نرمال اختلاف‌ها: اختلاف بین دو گروه باید دارای توزیع نرمال باشد.

• استقلال مشاهدات: مشاهدات در هر جفت باید مستقل از یکدیگر باشند.

• مقیاس اندازه‌گیری: متغیر وابسته باید در مقیاس فاصله‌ای یا نسبی اندازه‌گیری شده باشد.

4. تحلیل واریانس (ANOVA)

مفروضه‌ها

• توزیع نرمال: داده‌ها در هر گروه باید از توزیع نرمال پیروی کنند.

• همگن بودن واریانس‌ها: واریانس‌های گروه‌های مختلف باید برابر باشد. این فرض را می‌توان با آزمون‌هایی مانند آزمون بارلت یا آزمون لوین بررسی کرد.

• استقلال مشاهدات: مشاهدات در هر گروه باید مستقل از یکدیگر باشند.

• مقیاس اندازه‌گیری: متغیر وابسته باید در مقیاس فاصله‌ای یا نسبی اندازه‌گیری شده باشد.

نظریه لوینسون

نظریه لوینسون یکی از نظریه‌های مهم در روانشناسی رشد است که به بررسی مراحل زندگی و تحولات روانی-اجتماعی افراد در دوران بزرگسالی می‌پردازد. دانیل لوینسون، روانشناس آمریکایی، این نظریه را در دهه 1970 بر اساس مطالعات خود بر روی مردان و زنان بزرگسال توسعه داد. او معتقد است که زندگی انسان شامل دوره‌های مختلفی است که هر کدام با چالش‌ها و تغییرات خاص خود همراه هستند.

مفاهیم کلیدی نظریه لوینسون

ساختار زندگی

ساختار زندگی به عنوان یک مفهوم کلیدی در نظریه لوینسون تعریف می‌شود. این ساختار شامل الگوهای اساسی زندگی فرد است که از روابط او با دیگران، گروه‌ها و نهادها تشکیل شده است. این روابط می‌توانند هم جنبه‌های بیرونی (مانند شغل و تعاملات اجتماعی) و هم جنبه‌های درونی (مانند ارزش‌ها و آرزوها) داشته باشند.

مراحل رشد

لوینسون رشد را به صورت زنجیره‌ای از مراحل در نظر می‌گیرد که هر مرحله به طور کیفی مجزا است. هر مرحله با یک دوره انتقال شروع می‌شود که حدود ۵ سال به طول می‌انجامد و فرد را برای مرحله بعدی آماده می‌کند. بین این انتقال‌ها، دوره‌های پایداری وجود دارد که معمولاً ۵ تا ۷ سال طول می‌کشد و در این دوره‌ها، افراد ساختار زندگی خود را تشکیل می‌دهند.

بحران میانسالی

لوینسون بر اهمیت بحران میانسالی تأکید دارد. او معتقد است که در سنین میانسالی، افراد با پرسش‌های جدیدی مواجه می‌شوند و ممکن است احساس ناکامی کنند. این بحران به دلیل مرور گذشته و توجه به فرصت‌های باقی‌مانده عمر ایجاد می‌شود. لوینسون همچنین اشاره می‌کند که افراد در این دوره ممکن است تغییرات عمده‌ای در زندگی خود ایجاد کنند، مانند تغییر شغل یا روابط زناشویی.

رویاها و مشاوران

در دوران انتقال اوایل بزرگسالی، جوانان معمولاً رویایی از خود در دنیای بزرگسالی ایجاد می‌کنند که تصمیم‌گیری‌های آن‌ها را هدایت می‌کند. این رویاها معمولاً با کمک مشاوران یا افرادی که تجربه بیشتری دارند، شکل می‌گیرند.

استناد: عینی پور، جواد. (1403). وبسایت دکتر جواد عینی پور. بازیابی از: www.dreynypour.ir  

نظریه هارتمن

نظریه هارتمن یکی از نظریه‌های مهم در روانکاوی است که به بررسی نقش ایگو (من) در سازش فرد با محیط می‌پردازد. هاینس هارتمن، روانکاو مشهور و پیرو فروید، تأکید دارد که ایگو نه تنها در برابر سائق‌ها و نیازهای نهاد (بن) عمل می‌کند، بلکه به عنوان یک واسطه بین این سائق‌ها و واقعیت نیز عمل می‌کند.

مفاهیم کلیدی نظریه هارتمن

ایگو و سازش با محیط

هارتمن بر این باور است که ایگو دارای دو بخش است:

1. بخش تعارضی: این بخش به مدیریت تعارضات بین سائق‌ها و واقعیت می‌پردازد.

2. بخش غیر تعارضی: این بخش به فعالیت‌های سازشی و ترکیبی مربوط می‌شود.

مراحل شکل‌گیری ساخت روانی

نظریه هارتمن شامل سه مرحله اصلی است:

1. مرحله عدم تمایز: در این مرحله، نه ایگو وجود دارد و نه نهاد؛ بلکه عناصری از هر دو به تدریج شکل می‌گیرند.

2. مرحله تشکیل موضوع: در این مرحله، کودک با اشیاء و افراد ارتباط برقرار کرده و یاد می‌گیرد که نیازهای خود را از طریق جایگزین‌ها ارضا کند.

3. حرکت به سوی استقرار ایگو: در این مرحله، کودک یاد می‌گیرد که نیازهای خود را با توجه به واقعیت‌های محیطی مدیریت کند.

نقش ایگو

ایگو به عنوان یک مرکز فعالیت روانی مستقل از نهاد عمل می‌کند و انرژی آن خنثی است. هارتمن معتقد است که ایگو باید بتواند میان سائق‌ها و واقعیت تعادل برقرار کند تا فرد بتواند به طور مؤثری با محیط خود سازگار شود.

نظریه ملانی کلاین

نظریه ملانی کلاین یکی از نظریه‌های مهم در روانکاوی و روانشناسی رشد است که به بررسی روابط اولیه فرد با اشیای مهم، به ویژه مادر، می‌پردازد. کلاین به عنوان یکی از بنیان‌گذاران نظریه روابط شی (Object Relations Theory) شناخته می‌شود و تأکید دارد که تجربیات اولیه کودک با مراقبان خود، به ویژه مادر، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری شخصیت و روابط بین فردی در بزرگسالی دارد.

مفاهیم اصلی نظریه ملانی کلاین

روابط شی

کلاین معتقد است که روابط اولیه کودک با اشیای مهم، به ویژه مادر، الگوهایی را برای روابط آینده فرد ایجاد می‌کند. او دو سائق اصلی را در نظر می‌گیرد: غریزه زندگی و غریزه مرگ. این سائق‌ها بر تعاملات کودک با محیط اطرافش تأثیر می‌گذارند و به او کمک می‌کنند تا بین تجربیات خوب و بد تفکیک قائل شود.

مواضع پارانوئید-اسکیزوئید و افسردهوار

کلاین دو موضع اساسی را معرفی می‌کند:

1. موضع پارانوئید-اسکیزوئید: در این مرحله، کودک احساسات خود را به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌کند. این تقسیم‌بندی به او کمک می‌کند تا با اضطراب‌های ناشی از غریزه مرگ مقابله کند.

2. موضع افسردهوار: این موضع بعد از تجربه‌های مثبت و رشد سالم شکل می‌گیرد و به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را به طور کامل‌تر و یکپارچه‌تر تجربه کند.

درونی‌سازی

کودکان تجربیات خود را در قالب تصورات ذهنی درونی‌سازی می‌کنند. این فرایند شامل جذب ویژگی‌های مثبت و منفی از اشیای مهم است که در نهایت بر نحوه تعامل آن‌ها با دیگران تأثیر می‌گذارد.

نظریه روانی- اجتماعی اریکسون

نظریه روانی-اجتماعی اریکسون یکی از مهم‌ترین نظریه‌ها در روانشناسی رشد است که به بررسی مراحل مختلف رشد شخصیت انسان از نوزادی تا بزرگسالی می‌پردازد. این نظریه شامل هشت مرحله است که هر کدام با یک بحران روانی-اجتماعی خاص همراه هستند. اریکسون معتقد است که موفقیت یا شکست در هر مرحله تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری هویت و روابط فرد در آینده دارد.

مراحل رشد روانی-اجتماعی اریکسون

1. اعتماد در برابر بی‌اعتمادی (نوزادی زیر ۲ سال): در این مرحله، کودک باید یاد بگیرد که به والدین و محیط اطراف خود اعتماد کند. موفقیت در این مرحله منجر به احساس امید می‌شود.

2. استقلال در برابر شرم و تردید (نوپایی ۲–۳ سال): کودک باید حس استقلال را توسعه دهد. موفقیت در این مرحله باعث ایجاد اراده می‌شود.

3. ابتکار در برابر احساس گناه (اوایل کودکی ۳–۶ سال): در این مرحله، کودک باید احساس ابتکار و خلاقیت را تجربه کند. موفقیت منجر به احساس هدف می‌شود.

4. کوشایی در برابر حقارت (اواسط کودکی ۷–۱۲ سال): کودک باید احساس شایستگی را توسعه دهد. موفقیت در این مرحله منجر به حس کفایت می‌شود.

5. هویت در برابر سردرگمی نقش (نوجوانی ۱۳–۱۹ سال): نوجوانان باید هویت خود را کشف کنند. موفقیت منجر به وفاداری می‌شود.

6. صمیمیت در برابر انزوا (اوایل بزرگسالی ۲۰–۳۹ سال): افراد باید توانایی برقراری روابط صمیمانه را پیدا کنند. موفقیت منجر به عشق می‌شود.

7. زایندگی در برابر رکود (اواسط بزرگسالی ۴۰–۵۹ سال): افراد باید توانایی کمک به نسل‌های بعدی را پیدا کنند. موفقیت منجر به حس مراقبت می‌شود.

8. انسجام در برابر ناامیدی (اواخر بزرگسالی ۶۰ سال و بالاتر): افراد باید بتوانند زندگی خود را بازنگری کرده و با آن کنار بیایند. موفقیت منجر به خرد می‌شود.

نظریه های تحول در دوره پیری

نظریه‌های تحول در پیری (Theories of Aging)

نظریه‌های تحول در پیری به بررسی فرآیندهای زیستی، روانی و اجتماعی مرتبط با سالمندی می‌پردازند. این نظریه‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: نظریه‌های برنامه‌ریزی‌شده (Programmed Theories) و نظریه‌های آسیب یا خطا (Error Theories).

نظریه‌های برنامه‌ریزی‌شده (Programmed Theories)

این نظریه‌ها معتقدند که پیری یک فرآیند طبیعی و برنامه‌ریزی‌شده است که تحت تأثیر ژن‌ها و زمان‌بندی بیولوژیکی قرار دارد. برخی از زیرمجموعه‌های این نظریه عبارتند از:

• نظریه طول عمر برنامه‌ریزی‌شده (Programmed Longevity): بر اساس این نظریه، پیری نتیجه فعال شدن و غیرفعال شدن متوالی برخی ژن‌ها است که سن‌سنجی را تعریف می‌کند.

• نظریه غدد درون‌ریز (Endocrine Theory): این نظریه بیان می‌کند که ساعت‌های بیولوژیکی از طریق هورمون‌ها سرعت پیری را کنترل می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که پیری تحت تأثیر هورمون‌ها قرار دارد.

• نظریه ایمنی‌شناختی (Immunological Theory): طبق این نظریه، سیستم ایمنی بدن به تدریج با افزایش سن کاهش می‌یابد و این امر منجر به افزایش آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها و در نهایت پیری و مرگ می‌شود.

نظریه‌های آسیب یا خطا (Error Theories)

این دسته از نظریه‌ها بر این باورند که پیری ناشی از آسیب‌های محیطی و تجمع خطاها در سطح سلولی است. برخی از مهم‌ترین این نظریه‌ها عبارتند از:

• نظریه فرسودگی (Wear and Tear Theory): این نظریه بیان می‌کند که سلول‌ها و بافت‌ها به دلیل استفاده مکرر دچار فرسودگی می‌شوند، مشابه اجزای یک ماشین که با گذشت زمان خراب می‌شوند.

• نظریه رادیکال‌های آزاد (Free Radical Theory): این نظریه پیشنهاد می‌کند که رادیکال‌های آزاد باعث آسیب به مولکول‌های سلولی مانند پروتئین‌ها و DNA می‌شوند که در نهایت منجر به پیری می‌شود.

• نظریه تغییرات سلولی (Cellular Aging Theory): این نظریه تأکید دارد که پیری نتیجه آسیب‌هایی است که به سلول‌ها وارد می‌شود. هنگامی که تعداد مشخصی از سلول‌ها آسیب ببینند، عملکرد کلی بدن کاهش می‌یابد.

نظریه‌های روانشناختی (Psychological Theories)

از دیدگاه روانشناختی، نظریات مختلفی وجود دارد که به بررسی مراحل تحول در دوره سالمندی پرداخته‌اند:

• نظریه اریکسون (Erikson's Theory): اریکسون مراحل زندگی را شامل دو مرحله کلیدی در سالمندی معرفی کرده است: کشاکش بین مولد بودن و رکود (Generativity vs. Stagnation)، و یکپارچگی در مقابل یأس و ناامیدی (Integrity vs. Despair). او بر اهمیت یافتن معنا در زندگی تأکید دارد.

• نظریه رابرت پک (Robert Peck's Theory): پک بر تغییرات فیزیکی قابل شناسایی در سالمندان تأکید کرده و بیان می‌کند که سالمندان باید مهارت‌هایی برای مدیریت دردها و چالش‌های جسمانی خود بیاموزند.

سبک های هویت یابی بر اساس نظر مارسیا

نظریه هویت جیمز مارسیا بر اساس دو مفهوم کلیدی "کاوش" و "تعهد" شکل گرفته است. این نظریه به بررسی وضعیت‌های مختلف هویتی می‌پردازد که افراد در فرآیند شکل‌گیری هویت خود تجربه می‌کنند. مارسیا چهار وضعیت هویتی را تعریف کرده است که هر کدام ویژگی‌های خاصی دارند.

انواع سبک‌های هویت بر اساس نظریه مارسیا

کسب هویت:

• این وضعیت نشان‌دهنده تعهد نسبت به ارزش‌ها، عقاید و اهداف پس از یک دوره کاوش است.
• افراد در این حالت به طور فعال به جستجوی هویت پرداخته و پس از بررسی‌های لازم، به تعهد می‌رسند.

وقفه هویت:

• در این وضعیت، فرد به کاوش می‌پردازد اما هنوز به احساس تعهد نرسیده است.
• این حالت ممکن است شامل سردرگمی یا عدم قطعیت در انتخاب‌ها باشد.

ضبط هویت:

• در این حالت، فرد احساس تعهد دارد اما بدون اینکه کاوشی انجام دهد.
• این وضعیت معمولاً با پذیرش بی‌چون و چرا از ارزش‌ها و باورهای دیگران همراه است.

پراکندگی هویت:

• این وضعیت مشخصه فقدان هر دو عنصر کاوش و تعهد است.
• افراد در این حالت معمولاً بی‌تفاوت هستند و هیچ تلاش فعالی برای شکل‌گیری هویت خود نمی‌کنند

منیع

Embalsado, J. V. M. (2021). Emerging Adulthood: Identity status and Parenting Styles. Journal of Educational, Health & Community Psychology (JEHCP), 10(4).